Spadek – co warto wiedzieć?
Kwestie spadkowe nierzadko są bardzo skomplikowane. Spadek po zmarłej osobie często wiąże się z dopełnieniem wielu formalności oraz obowiązków majątkowych. Sprawy spadkowe regulowane są poprzez Kodeks Cywilny, który określa prawa i obowiązki spadkobierców oraz spadkodawców, a także sposoby dziedziczenia spadku. W prawie istnieją dwa rodzaje dziedziczenia – na podstawie ustawy lub testamentu.
Spadek na podstawie przepisów ustawy czyli dziedziczenie ustawowe
W Kodeksie Cywilnym prawo do spadku następuje według ściśle określonych zasad. Lista spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia jest więc z góry określona. W pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą dzieci oraz współmałżonek w równych częściach, jednakże część przypadająca współmałżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ wartości całego spadku. Gdy spadkodawca nie posiadał dzieci, prawo do dziedziczenia przypada współmałżonkowi oraz rodzicom zmarłego, w częściach odpowiadających ½ oraz ¼ udziału. Gdy spadkodawca nie posiadał zstępnych, czyli dzieci lub wnuków, prawo do spadku nabywają rodzice oraz rodzeństwo zmarłego, a w niektórych przypadkach także pasierbowie oraz dzieci adoptowane. Istnieją również sytuacje, gdy majątek zmarłego nabywa gmina. Dzieje się tak wtedy, gdy spadkodawca nie posiada żadnej rodziny bliższej lub dalszej.
Testament czyli wola spadkowa zmarłego
Testament jest dokumentem, który zasadniczo zmienia kolejność dziedziczenia i jest traktowane w pierwszej kolejności przed dziedziczeniem ustawowym. Testament, czyli ostatnia wola zmarłego może być sporządzony w formie notarialnej, pisemnej lub ustnej. W odróżnieniu od testamentu notarialnego sporządzanego w formie aktu, testament pisemny, czyli holograficzny, musi zostać napisany przez spadkodawce własnoręcznie oraz posiadać jego podpis oraz datę. Testament ustny, czyli alograficzny aby był ważny, musi zostać wygłoszony w obecności dwóch świadków oraz przedstawiciela administracji państwowej (np pracownika urzędu stanu cywilnego lub burmistrza). Wszystkie trzy formy są jednakowo respektowane przez prawo.
Nabywanie spadku
Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą jego otwarcia w dniu śmierci zmarłego. Niezależnie od tego, czy spadek został przekazany na podstawie zapisu w testamencie, czy ustawy, aby móc nim rozporządzać, należy na drodze sądowej lub notarialnej potwierdzić prawo do spadku. Nabycie spadku należy również zgłosić w urzędzie skarbowym, nie później niż 6 miesięcy od daty sporządzenia notarialnego aktu dziedziczenia lub uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu praw do spadku.
Co zrobić ze spadkiem?
Nie zawsze osoby uprawnione do spadku muszą go przyjąć. To od spadkobiercy zależy, czy zgadza się na to, by przyjąć spadek po zmarłym, czy nie. Jest to o tyle ważne, gdyż w sytuacji, gdy zmarły oprócz majątku miał również długi, to automatycznie przechodzą one też na spadkobierców. Osoba dziedzicząca spadek może odrzucić spadek w całości, czyli zostać wyłączona z dziedziczenia.
Można również zdecydować się na tak zwane przyjęcie proste, czyli przyjąć spadek wraz z ciążącymi na nim długami. Spadkobierca zobowiązany jest wtedy do spłaty wszystkich długów spadkodawcy, nawet jeśli ich wysokość przekracza wartość jego majątku. Kolejną opcją jest przyjęcie spadku z tak zwanym dobrodziejstwem inwentarza, czyli osoba dziedzicząca nie ma obowiązku regulowania wszystkich zobowiązań spadkodawcy, a długi pozostawione przez spadkodawcę zostaną pokryte wyłącznie z pozostawionego przez niego majątku.
Może również zdarzyć się tak, że spadkobierca dobrowolnie zrzecze się spadku na rzecz na przykład rodzeństwa, należy to zrobić jednak jeszcze za życia spadkodawcy i sporządzić u notariusza odpowiedni akt.
Czasem spadkodawca w testamencie może wydziedziczyć osoby uprawnione do spadku, jeśli uważa, że są one niegodne jego otrzymania.
Nie każdy może być spadkobiercą i nie zawsze osoby uprawnione do spadku mogą lub chcą go otrzymać. Czasem sprawy spadkowe muszą zostać rozstrzygnięte przez sąd, a ich ustalenie może trwać latami.